Gisteren ontving ik een interessante tweet van een Indische schrijfster wiens werk ik uitermate waardeer en regelmatig naar verwijs. Op Twitter schreef zij: “Ik hoop wel dat je niet langer met mijn boek als accessoire in je tasje rondloopt. Dat 'Ons Indisch erfgoed' tot dit VIVA-narcisme heeft geleid vind ik diep bedroevend.” 

Au. Die tweet deed pijn. Niet omdat ik de mening van Lizzy van Leeuwen over mij van levensbelang vind, maar omdat het opnieuw laat zien hoe mensen die het voor zo’n 95% met elkaar eens zijn de oorlog aan elkaar verklaren om de 5% waarin ze van mening verschillen. Lizzy van Leeuwen is namelijk net als ik tegen Zwarte Piet, schreef een mooi stuk over de oorsprong van Geert Wilders’ xenofobie en heeft in haar boek Ons Indisch Erfgoed de pijnlijke geschiedenis van Indische organisaties overzichtelijk weergeven. Daarnaast vraagt ze regelmatig aandacht voor het slavernijverleden van Nederland in Indonesië. Je zou dus kunnen zeggen dat we een strijd delen, zelfs vanuit een soortgelijk perspectief. Waarom noemt ze mij dan een VIVA-narcist in plaats van een vriend of een ally?

Bovenstaande tweet past helaas in een tendens die ik vaker bemerk sinds ik schrijf over de koloniale geschiedenis van Nederland in Indonesië. De Indische wereld in Nederland is een wespennest, waarin men het belangrijker lijkt te vinden elkaar aan te vallen op kleine verschillen dan gemeenschappelijke gronden te onderzoeken. Discussies hierbij gaan daarbij niet alleen over inhoud, maar vooral ook over strategie. Tegelijkertijd is het de norm geworden om elkaar hier openlijk en grof op aan te vallen op “sociale” media, waardoor heel Nederland kan meegenieten met de interne discussies van post-koloniale migrantengroepen. 

Ik begrijp waar deze aanvallen binnen de ‘Indische’ discussie vandaan komen; ze hebben met name te maken met de nog altijd lopende backpay-kwestie* enerzijds (de salarissen en pensioenen van voormalig KNIL-militairen en Indische ambtenaren van tijdens de oorlogsjaren die nooit volledig zijn uitbetaald) en de collectieve erkenning** anderzijds (de overheidsregeling die is getroffen met een aantal Indische en Molukse organisaties, ter tegemoetkoming aan het niet uitbetalen van de salarissen). Voor de mensen die zich nog altijd inzetten om een volledige uitbetaling te bewerkstelligen, ben je een verrader als je gebruik maakt van de subsidieregelingen die zijn bedoeld om het Indische verhaal te vertellen. Al helemaal als het werk dat je maakt niet alleen over de backpay-kwestie en de Bersiap gaat, maar óók over verbinding zoeken met Indonesië. Want hoezo zou je als Indo aandacht vragen voor Nederlandse oorlogsmisdaden en samenwerken met Indonesië? Je weet wel, dat land van die schofterige Sukarno, van die agressieve Indonesiërs, die je Indische familie uit hun geboortegrond hebben getrapt? 

Na twee jaar schrijven op gewooneenindischmeisje.nl ben ik er wel een beetje achter hoe het werkt. Voor een grote groep Indische Nederlanders ben ik een verrader met een identiteitsprobleem die te pro-Indonesisch is. Alsof een inclusief en dekoloniaal geschiedenisverhaal per definitie in strijd zou zijn met de backpay-kwestie en die twee thema’s niet bij elkaar horen. Dat terwijl het blootleggen van racisme, van het koloniale apartheidsysteem en van koloniaal geweld huidige discussies en kwesties volgens mij juist kan verklaren. 

De vraag waarom de Nederlandse overheid besloot om Indische ambtenaren en KNIL-militairen niet te betalen over hun diensttijd tijdens de oorlogsjaren en de rol van racisme binnen dit besluit, wordt nauwelijks openlijk gesteld. In plaats daarvan heeft de PVV zich inmiddels opgeworpen als beschermheer van de back-pay kwestie, waardoor de nakomelingen van voormalige Indische ambtenaren en militairen zich opnieuw laten spannen voor het karretje van mensen die de Nederlandse koloniale geschiedenis alles behalve kritisch benaderen en daarmee racisme, islamofobie én xenofobie in stand houden. Oranje boven, lang leve de koningin die onze vaders, grootvaders en ooms liet vechten tegen hun eigen broeders. 

Het is een gemiste kans dat de gemeenschappelijke grond - kolonialisme - wordt genegeerd binnen de backpay-kwestie en dat Indische schrijvers en publicisten hierdoor opnieuw niet kunnen en willen samenwerken - elkaar zelfs kinderachtig aanvallen op twitter. Op deze manier blijkt opnieuw hoe de verdeel en heers technieken van een koloniale overheid nog altijd hun werk doen. Wat betreft Lizzy van Leeuwen begrijp ik de aanval nog minder, juist omdat zoveel van wat zij schrijft mij inspireert en in grote lijnen overeenkomt met mijn eigen perspectief op de geschiedenis. Juist zij zou verdeel en heers technieken moeten herkennen en een verschil van strategie niet de reden moeten laten zijn voor vijandelijkheid.

Terwijl ik nu in Jakarta ben voor een samenwerking met Indonesische kunstenaars besef ik dat koloniale oorlogen nog lang niet gestreden zijn. Ze spelen zich alleen niet meer af op het slagveld, maar vanachter een toetsenbord. Tussen Indonesiërs, tussen linkse Indo’s, rechtse Indo’s, minder rechtse Indo’s, minder linkse indo’s, trotse Nederlanders, minder trotse Nederlanders, trotse Indische Nederlanders, getraumatiseerde Indonesiërs, getraumatiseerde Indo’s, zogenaamd rationele wetenschappers, subjectieve wetenschappers, opportunistische politici en onwetende politici. 

Geen wonder dat we in Nederland nog steeds onze eigen geschiedenis niet snappen, laat staan kunnen samenwerken om de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven te duiden. Ik word er af en toe moe van, maar ik besef ook dat diep zuchten en de schouders eronder zetten nodig blijft. En als dat niet werkt heb ik nog een andere uitweg: dan pak ik een VIVA of een ander suf blaadje om het verstand even op nul te zetten. De perfecte vorm van ontspanning voor een VIVA-narcist als ik. 

——

* Zie voor meer info over de Indische Kwestie: https://deindischekwestie.nl

** Zie voor meer info over de Collectieve Erkenning: https://www.dus-i.nl/subsidies/collectieve-erkenning-van-indisch-en-moluks-nederland