Het is alweer ruim een maand geleden dat ik met mijn voeten in het Tobameer hing. Ik zat op een stenen pier en keek uit over het uitgestrekte meer, met zijn donkere water en groene uitgestrekte oevers. ‘Wat is het hier toch prachtig,’ zuchtte ik tevreden tegen Ray, een jongen die ik negen jaar geleden tijdens mijn eerste bezoek aan het Tobameer had leren kennen. Hij reageerde lauw. ‘Ja,’ zei hij zachtjes. ‘Het meer is mooi, maar ongelofelijk vervuild.’ Hij wees naar de horizon. ‘Zie je die dingen daar in het water? Dat zijn viskwekerijen. Die verpesten alles.’

Ik zag wat hij bedoelde, een rits drijvende vlotten, verderop in het water. Ik had ze ’s avonds al opgemerkt, dan werden ze verlicht en twinkelden ze aan de horizon. Ik vroeg aan Ray op wat voor manier de viskwekerijen het meer vervuilen. ‘Door het voer,’ antwoordde hij. ‘De mensen die er werken voeren de vissen elke dag met soja, maar omdat de kooien open zijn zinkt de helft van het voer naar beneden. Dat verstoort het ecosysteem op de bodem van het meer.’ Ik knikte. De mens en de natuur, het lijkt wel of we constant met elkaar in conflict zijn.

Een paar dagen later vroeg ik aan een bevriende journaliste, Eka, in Medan hoe het zat met die viskwekerijen. Ze trok direct een moeilijk gezicht. ‘Dat is een verschrikkelijk ingewikkelde kwestie,’ zei ze. ‘Als ik eraan denk word ik zo boos!’ Ze legde me uit dat de viskwekerijen in handen zijn van een Zwitserse holding, Regal Springs Holding AG. Dit bedrijf produceert 40.000 ton Tilapia vis per jaar in het Tobameer, bedoelt voor de Amerikaanse en Europese markt. De vissen worden gevoerd met soja korrels met fosfaat, geproduceerd door Monsanto. En inderdaad, zoals Ray al zei, het is precies dit voer dat het ecosysteem van het meer bedreigt.

Doordat de korrels met fosfaat naar de bodem zinken, ontstaat daar een overgroei aan algen. Als die algen vervolgens sterven, is zuurstof nodig om hen af te breken. Dit leidt bij grote hoeveelheden tot zuurstoftekort in het water, met als gevolg sterfte van organismen. Het water raakt vervuilt, onleefbaar en ondrinkbaar. ‘Waarom denk je dat die bedrijven hun vis in Indonesië kweken?’ vroeg Eka mij. Ze antwoordde voor ik iets kon zeggen. ‘Omdat deze manier van vis kweken in Europa en de VS verboden is. Deze vervuiling willen ze niet in het meer van Geneva.’

Ik voelde een knoop in mijn maag. Het zoveelste bewijs dat Europese en Amerikaanse bedrijven misbruik maken van de armste landen in de wereld. En hoe dat mogelijk is? Door een deal met de Indonesische overheid uit 1998.

Vandaag besloot ik dat het tijd was om hierover iets op mijn blog te plaatsen en mijn lezers op de hoogte te brengen van deze bizarre vorm van ongelijkheid in de wereld. Een paar dagen geleden is namelijk in één klap 180 ton aan vis gestorven in het Tobameer, zowel in de viskwekerijen als bij kleine boeren van wie de inkomsten direct afhankelijk zijn van hun vis. Daarnaast blijkt uit onderzoek van de Lake Toba Heritage Foundation dat de vervuiling van het meer door de grote viskwekerijen van Regal Springs, gelijk staat aan de fosfaat-uitstoot van 2 300 000 mensen. Nu al is het water uit het Tobameer - zelfs als je het kookt - giftig. De bewoners krijgen diarree als ze het drinken.

Zojuist keek ik op de website van Regal Springs, dat ook viskwekerijen heeft in Honduras en Mexico. ‘Grill ready goodness’ staat er op een foto van een vers gegrild visje en ‘A world of good’ op een foto waarop bruine kindertjes aan hun schooltafeltje zitten. Tja, zo hou je de wereld voor de gek. Wanneer komt de tijd dat we dit met z’n allen niet meer toestaan?

---

* De naam Ray is gefingeerd.

De bronnen die ik gebruikt heb voor dit artikel:

Nieuwsbericht over massale vissterfte Tobameer, 24-08-2018: https://news.mongabay.com/2018/08/another-mass-fish-kill-hits-indonesias-largest-lake/

Nieuwsbericht over massale vissterfte Tobameer, twee jaar geleden, 21-06-2016: http://www.thejakartapost.com/news/2016/06/21/phosphorus-pollutes-lake-toba-masses-fish-dead.html

Onderzoek waterkwaliteit door Lake Toba Heritage Foundation: https://www.laketoba.net/development-lake-toba/workshop-improofing-water-quality/
http://danautoba.org/kegiatan/project-solution-pt-aquafarm/

Oproep Zwitserse-milieu activist:
https://www.youtube.com/watch?v=6dQoR2hgFC8&t=185s

Documentaire over een bewoner van Samosir en de manier waarop zij omgaat met de vervuiling van het meer:
https://youtu.be/6TGq1KI7c3E

Website bedrijf Regal Springs:
https://www.regalsprings.com/