Lieve oma,

Ik moet iets corrigeren. Gisteravond was ik te gast in de uitzending van AM LIVE van het Amsterdam Museum. Ik zei daarin dat je op Sumatra, toen Westerling net na de Tweede Wereldoorlog aankwam in Medan, voor hem gewerkt hebt en dat jij en opa altijd best trots waren dat jullie, als Nederlanders, aan de kant van Nederland hadden gestaan. Na de uitzending belde mama, jouw dochter, me op. Ze was nogal geschrokken, want ze wist helemaal niet dat je voor Westerling gewerkt zou hebben. Daarnaast zei ze: 'En oma vond hem een rotzak!' Ze legde uit dat je wel voor het behoud van de kolonie was, maar dat je Westerling altijd een rotzak noemde. Waarom en hoe je dat wist, daarover spraken jullie niet. Maar volgens mama wist je in ieder geval dat deze kapitein later, lang nadat hij Medan verliet, honderden mensen de dood in joeg. Je had een boek over hem in de kast liggen.

Het klinkt misschien overdreven, maar ik moest heel erg huilen om dit nieuwe stukje kennis over jou. Wij samen spraken nooit over dit verleden; het feit dat jouw weg die van Westerling gekruist moet hebben op het kantoor waar hij zijn inlichtingendienst stichtte, haalde ik een paar jaar geleden uit een notitie van je zus. Die informatie klonk voor mij zo logisch, dat ik het nooit met iemand anders in de familie heb besproken. Ik vraag me nu eigenlijk af waarom niet. Vond ik het zelf onbewust ook te pijnlijk? En waarom haalde ik het gisteravond dan aan, nota bene in een programma dat voor altijd op het internet zal zijn terug te vinden? Dat mama mij nu verteld dat jij een boek over Westerling had en hem bestempelde als een nare man, doet mij beseffen dat ik jouw eigen reflectie op de geschiedenis tot nu toe misschien te zwart-wit heb gezien. Dat ik té vaak gedacht en gezegd heb dat opa en jij niet reflecteerden op de geschiedenis waar jullie zelf onderdeel van waren geweest.

De herinnering die mama aanhaalde, laat voor mij zien dat je er wél over nadacht. En ik vraag me af: hoe vaak eigenlijk? Hoe vaak heb je in dat kleine keukentje in Bos en Lommer gestaan, je handen in het sop, en je afgevraagd waar je nou eigenlijk vandaan kwam? Hoe vaak schoten de beelden door je hoofd; de baboe, slapend op een matje? Westerling, als een moordende gek? Je vader, verzwakt na zijn internering en kort daarna dood aan de eettafel? Woedende Indonesiërs, schreeuwend 'Bersiap!' Het afscheid van Indië, van je hondje Fido? Hoe vaak heb je je afgevraagd of je de juiste keuze had gemaakt? Heb je jezelf die vraag ooit durven stellen?

Lieve omi, wat zou ik al deze dingen graag met je willen bespreken. Want ondanks dat ik lang na het einde van Indië ben geboren, voelt het land voor mij helemaal niet ver weg. Sterker nog, Indië staat in de vorm van houtsnijwerk in m'n kast, toont zich in de pandan cake die ik gistermiddag probeerde te maken, lacht naar me als ik in de spiegel kijk. Elke dag opnieuw probeer ik iets van die vreemde kolonie te construeren en de geschiedenis te begrijpen. Als historicus, maar vooral als mezelf, voor mezelf.

Het spijt me als ik je gisteravond, ook al was het in een fractie van een seconde, te kort heb gedaan. Ik had niet moeten zeggen dat jij en opa 'trots' waren om aan de kant van de Nederlanders te staan. Ik vind het een verkeerde woordkeuze, omdat ik eigenlijk niet precies weet of dat jullie emotie was ten opzichte van het verleden. Over vroeger waren jullie immers vooral stil. En zo goed als kritiekloos zijn, kan ook iets zeggen over trauma, schaamte of overlevingsmechanisme.

Kortom, hoewel veel kijkers mijn woorden van gisteravond nauwelijks zullen herinneren, voelt het voor mij na het gesprek met mama nu toch een beetje alsof ik jou, mijn eigen omaatje, voor de bus heb gegooid. Dat is niet eerlijk en dat verdient een correctie. Ik zie je namelijk als een volledig mens met meerdere kanten en zo wil ik je ook blijven portretteren. Bovendien bestaan meerdere waarheden vaak naast elkaar, zelfs in één persoon.

Ik hoop dat je niet boos bent, lieve oma. Ik hou van je en weetje? Net als dat Indië elke dag bij mij aanwezig is, ben jij dat ook. En steeds vaker vraag ik me af: zijn Indië en jij eigenlijk inwisselbaar? Misschien doe ik dit allemaal uiteindelijk ook wel vooral omdat ik je mis.

Liefs van je kleindochter,

Lara

Lees meer