Aanvulling! Ik schreef het blog hieronder nadat ik hoorde dat de FIN een aangifte tegen de historicus Bonnie Triyana ging indienen. Het blog is dus puur een reactie op de aangifte en FIN’s aanname dat Triyana een Bersiap-ontkenner zou zijn. Ik ben een voorstander van een gezonde discussie over terminologie n.a.v. Triyana’s stuk en de keuzes van het Rijksmuseum, echter vind ik dat een reactie zoals die van FIN (die onterecht in de media stelt ‘De Indische Nederlander’ te representeren) daar niet aan bijdraagt. Ik weet hoe belangrijk de term ‘Bersiap’ is voor Indische mensen in Nederland en hoeveel pijn het doet dat de trauma’s, ontstaan in een golf van anti-koloniaal geweld, nauwelijks (officieel) erkend zijn. De term ‘Bersiap’ heeft een emotionele waarde vanuit Nederlands-Indisch perspectief. Over hoe zich dit verhoudt tot een tentoonstelling maken en een wetenschappelijk standpunt dat zoveel mogelijk los staat van (koloniale) framing, zullen prof. Remco Raben en ik het zondag 16 januari hebben in OVT om 10.00 op NPO Radio 1.

——

O nee! Ophef! Er heeft een Indonesische historicus aangekaart dat de term ‘Bersiap’ in Indonesië niet gebruikt wordt om het geweld van Indonesische zijde na het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid te benoemen. En dat daarom ‘Bersiap’ ook geen gangbare term zal zijn in de tentoonstelling Revolusi, binnenkort te zien in het Rijksmuseum. Volgens deze historicus, tevens gastcurator van deze tentoonstelling, Bonnie Triyana, gaat de term ‘bersiap’ namelijk voorbij aan de veelzijdigheid en diversiteit van het geweld dat plaatsvond in de maanden na 17 augustus 1945 en focust de term teveel op de Nederlandse framing van bloeddorstige Indonesiërs, die het in de revolutie-periode gemunt hadden op witte Nederlanders en Indo-Europeanen. Dit terwijl er in diezelfde periode door revolutionairen óók veelvuldig geweld plaatsvond tegen Indonesische leiders, veelal mensen die hadden samengewerkt met het Nederlandse koloniale regime en het feodaal gezag representeerden. Om die reden benoemt Triyana in een artikel in NRC dat er andere termen worden gebruikt in Indonesië om deze periode aan te duiden en dat bovendien al het geweld van toen in het licht moet worden gezien van een revolutie die voortkwam uit koloniale en feodale onderdrukking en dus niet zuiver etnisch gemotiveerd was, iets wat door de term ‘Bersiap’ wel gesuggereerd wordt.

Nou, zoiets mag een historicus natuurlijk niet zeggen. En al helemaal geen Indonesische! Wat denkt die meneer wel? Die wordt zeker gefinancierd door de Indonesische overheid! Bersiap niet gebruiken is bersiap ontkennen en dus werd meneer vandaag aangeklaagd door niemand minder dan de Federatie Indische Nederlanders. Wat fijn toch, dat we in Nederland zulke fijne mensen hebben die direct in de frontlinie paraat staan om ons te beschermen tegen zoveel onheil. Ik moet de heren van het FIN nageven: ik slaap echt een stuk beter sinds ik weet dat zij er zijn. Helden zijn het! Het is een gotspe dat ze nog niet geridderd zijn.

Aduh, alle gekheid op een stokje. Het is wel vervelend dat Hans Moll van de Federatie Indische Nederlanders een paar jaar terug zijn baan bij NRC heeft opgegeven of is kwijtgeraakt, want heeft hij nou echt niets beters te doen dan dit soort aangiftes indienen? Triyana ontkent het geweld tegen witte Nederlanders en Indo-Europeanen helemaal niet; hij toont slechts een historiografische afweging rondom terminologie.

Oh goh.. Is dat het nou? Ja. We kunnen dus allemaal met een gerust hart gaan slapen, de mannetjes van FIN incluis. Selamat tidur, zeg ik tegen hen. Hopelijk weten ze nog wat dat betekent.

Tussen mijn boekpresentaties door ontstond er ophef op Twitter, omdat een dubieus groepje mannen dat vooral gesteund wordt door Twitter-accounts die hun openlijke steun betuigen aan de PVV het nodig vond om de BNN-VARA aan te klagen voor een voice-over in hun documentaire Onze Jongens op Java. In een reactie stelt hun frontman: ‘In de documentaire wordt gezegd dat Indische Nederlanders tijdens de Bersiap vermoord werden omdat zij samenwerkten met de Nederlanders. Dat slaat nergens op. Indische Nederlanders waren Nederlands.’

Ik moest gniffelen toen ik het las, want of je als Indo (gemengde afkomst) een Nederlander was hing in de koloniale tijd vooral af van het feit of je door je Europese vader was erkend. Gebeurde dit niet, dan werd je gerekend tot de categorie ‘inlander’ en had je geen toegang tot de Europese privileges. Veel van deze Indo’s verdwenen dan ook in de kampongs, waar zij leefden met de familie van hun moeders. Hans Meijer schrijft hierover in zijn boek In Indië Geworteld, evenals Reggie Baay in het beroemde boek De Njai. Wat het dubieuze mannenclubje dus bedoelde met hun opmerking was dat de Indische Nederlanders die erkend waren door hun vaders Nederlanders waren en zich vaak ook Nederlanders voelden - als label waar ze zich mee identificeerden. Onder deze categorie viel overigens ook mijn eigen familie - een feit dat er toe leidde dat mijn oma in 1947 naar Nederland migreerde.

Ik mocht deze nuancerende opmerking van het dubieuze clubje mannen op Twitter blijkbaar niet maken. Al helemaal niet toen ik mijn opmerking aanvulde met het feit dat tijdens de Bersiap-periode ook Chinezen en Indonesiers werden vermoord die werden geassocieerd met het Nederlandse gezag. Dit terwijl Indische Nederlanders en (witte) westerlingen die zich schaarden achter de Republiek Indonesia een actieve rol binnen de vorming van de Republiek konden spelen. Zie de Indo Ernest Douwes Dekker, een van de founding fathers van de Republiek Indonesia en nationale held van Indonesië; het Indo-Comité “Vrij Indonesia” dat in die periode actief was en zich inzette voor een vrij Indonesia en de rechterhand van Sutomo, een witte Amerikaanse vrouw. Mijn conclusie: doen alsof de Bersiap slechts ontstond op basis van etnische gronden klopt niet. Bersiap was in eerste instantie politiek geladen; om terugkeer van het koloniaal gezag met harde hand tegen te werken. Dit blijkt ook uit het feit dat het Bersiap-geweld pas echt losbarstte in oktober 1945, vlak nadat Engelse troepen onder leiding van Lord Mountbatten voet aan wal zetten op Java (28 september 1945).

Oef! Hoe durfde ik! Hiermee ontkende ik een genocide, wat blijkbaar gelijk staat aan het ontkennen van de Bersiap-moorden an sich. Het clubje dubieuze mannen greep de pen en schreef een heus perbericht met de titel: ‘Bezorgdheid om curieuze uitlatingen activiste Lara Nuberg over Bersiap’. Vervolgens blokkeerde het clubje me op Twitter en Facebook, zodat ik niet kon reageren en verwijderde reacties van mensen die het voor mij opnamen.

Wat een tactiek van deze mannen! Zullen ze nu, met op hun bureau een muismat met het VOC-logo, zich lekker zitten af te trekken op de elf haat-reacties die nog overbleven nadat ze de reacties van mensen die mij steunen hadden verwijderd?

Ik weet niet op welk antwoord ik hoop op die laatste vraag, maar vast staat wel het volgende: doen alsof ik de Bersiap ontken of bagatelliseer slaat nergens op. Ik hoef mezelf daarin niet te verdedigen; het huis van mijn eigen familie is in die periode beschoten en in zo’n hoedanigheid doorzocht dat mijn oudtante zestig jaar later nog alle deuren in haar huis hermetisch afsloot voor ze ging slapen.

Wel roep ik op om de politieke context van die tijd te leren begrijpen; we hebben te maken met een onafhankelijkheid die werd verdedigd. In eerdere pogingen om dat te doen in de eeuwen en jaren daarvoor kwamen naar schatting 500.000 tot 1.000.000 Indonesiers om. Van Banda (1621) tot Atjeh (1873 - 1942). Bloody colonialism!